22 radości na 2022 rok

Rok 2022 minął szybko. Aby nie umknął naszej pamięci, warto zapisać to, co nam ze sobą przyniósł. A w szczególności: to, co się udało, co dało powody do radości i pozwoliło myśleć i planować rok i lata kolejne. Co więc się wydarzyło w związku z podróżą, twórczością dokumentalną i literacką podczas ubiegłych 12 miesięcy?

Rok 2022 zaczął się i skończył w podróży, ale ponad połowa z jego 12 miesięcy upłynęła mi w El Chaltén

1. Ukazała się w druku książka "Sprzedani. Reportaże z peryferii", wielowątkowa relacja z Paragwaju oferująca Czytelnikom odmienny punkt widzenia na zależności między centrum i peryferią zglobalizowanego świata. Po początkowych problemach z dystrybucją, książka jest już dostępna w szerokiej sieci sprzedaży, w tym w Empiku, Czytam.pl czy w Gandalfie.

2. Spisałem pięcioczęściowy cykl relacji "Granice historii. Argentyna od Atlantyku po Andy" (części pierwsza, druga, trzecia, czwarta i piąta). W trakcie pisania znalazłem inspirację i pomysł na książkę o Patagonii i koniec końców nigdy nie rozwinąłem tytułowego wątku granic historii. Zostawiam go sobie na później, na książkę!

3. Na początku roku przebywałem ponownie w północnej Patagonii, gdzie udało mi się nagrać rozmowę z Susaną Bandieri, historyczką, autorką wyjątkowej książki "Historia de la Patagonia" i współautorki "La tierra pública en la Patagonia", czyli historii własności ziemskiej południa Argentyny. Jest to opracowanie, które moim zdaniem najlepiej tłumaczy trudną współczesność regionu. Niedługo później miałem okazję porozmawiać z inną ze współautorek, antropolożką Almą Tozzini. Oba wywiady posłużą nam jako akademickie spojrzenie na problem dostępu do ziemi w Patagonii, który przedstawię w filmie "Człowiek potrzebuje przestrzeni".

Susana Bandieri podczas rozmowy w centrum Neuquén

4. W tym samym kontekście rozmawiam z uczestnikami "tomy", czyli samowolnie zakładanej dzielnicy w Junin de los Andes: z Martinem, Rayen, Ezequielem i Edith. W ich historiach osobistych widać jasno, że "tomy" w Junin to de facto powrót na ziemię przodków po wysiedleniach Mapuczów z końca XIX wieku. Tę historię zna w całości i na przykładzie własnej rodziny Olga Huenaihuen, z którą również udało mi się spotkać.

5. Równolegle opowiadam w polskich mediach o Paragwaju i jego problemach: rekordowym wylesianiu Chaco i kwestii agrochemii i plantacji soi na wschodzie kraju. O nadmiernej konsumpcji i jej zgubnych skutkach dla naszej planety. I tak słowo "Paragwaj" pojawia się m.in. w Programie 2 i w "Czwórce" Polskiego Radia, dwukrotnie w audycji "Na dachu świata" Radia 357, w Radiu Wnet a także w podcastach Brzmienie Świata z lotu Drozda, Po co to eko?, Podróż bez Paszportu czy Atlas Świata.

6. Po intensywnym czasie w północnej Patagonii, wracam na południe, do El Chaltén, odwiedzając ponownie wiele miejsc Ruta 40, drogi na której czuję się już jak w domu!

Wojciech i Paragwaj w mediach

7. Temat Patagonii, jej ludności rdzennej i ziem wraca w tekstach Pracownicy przemysłu zapomnienia, Cywilizacja, rozwój i totalitaryzm danych a także w eseju opublikowanym w Magazynie Kontakt i zatytułowanym Czy za big data bić się trzeba.

8. Kontynuuje moja współpraca z magazynem Misyjne Drogi, gdzie pisuję krótkie reportaże. W tym roku były to "Transformacje miłością" z wioski uciekinierów z wojny domowej w Kolumbii i "Przywieźli wodę" o Rubenie, bohaterze materiału dokumentalnego "Odkrywca".

9. Stale współpracuję również z rowerowym BikeBoardem, w którym w tym roku opublikowano Wojciechowe artykuły poradnikowe dotyczące wody, nawigacji, dokumentów i zdrowia w egzotycznej podróży.

Pierwsze dni w "dzikiej" dzielnicy w El Chaltén

10. Bardzo ważne: w El Chaltén miałem niebywałą okazję uczestniczenia w przygotowaniach i w przeprowadzeniu zajęcia boiska przez bezdomnych sąsiadów. To pierwsza w historii masowa "toma" w El Chaltén, przełamująca zarazem wieloletni impas w sytuacji dostępu do ziemi w tej miejscowości. Sytuacja z jednej strony wstrzymała decyzję o rozpoczęciu edycji dokumentu "Człowiek potrzebuje przestrzeni" (no bo skoro już zaczęła się "toma", to poczekamy, zobaczymy, co się stanie), ale z drugiej strony wzbogaci film w wyjątkowe, "ekskluzywne" ujęcia.

11. Przyjemna niespodzianka: kapituła Nagrody Magellana przyznała główną nagrodę w kategorii książki reportażowej moim "Sprzedanym". W ten sposób reportaże z peryferii, które nie wzbudziły zainteresowania renomowanych wydawnictw ("o Paragwaju? panie, to się nie sprzeda!"), wygrały z pozycjami przygotowanymi przez Agorę, Czarne czy Znak.

12. Równolegle książka "Sprzedani. Reportaże z peryferii" pod hiszpańskim tytułem "Se vende un país. Relatos de Paraguay" czytana jest w Argentynie, a ja prezentuję tę pozycję na targach książki w El Chaltén. Pozytywną recenzję o książce zostawia historyk i antropolog Marcelo Valko, i wysła mi w prezencie jedno ze swoich dzieł, "Cazadores de poder", które zresztą bardzo chciałem przeczytać. Bardzo się cieszę. Miała być radość, jest radość.

"Sprzedani. Reportaże z peryferii" z Nagrodą Magellana za najlepszą książkę reportażową

13. Odłożywszy na później edycję dokumentu o dostępie do ziemi, zabieram się za czteroczęściowy cykl dokumentalny "Synowie tej ziemi. Rozmowy z ludnością rdzenną Argentyny" (zob. więcej o motywacjach do tego projektu). Do tej pory udało mi się ukończyć dwa z czterech odcinków, oba możecie zobaczyć online. Pierwsza z ukończonych części zdążyła już pojawić się na festiwalach filmowych w Argentynie i Brazylii. Obie części miały premiery online z zapowiedziami w Radiu FM Che z Junin de los Andes czy La Vecinda Radio z prowincji Buenos Aires.

14. Także w Brazylii kontynuuje swoją historię mój pierwszy film, ukończony w 2019 roku "Soy paraguayo". Ten 92-minutowy obraz wraz z krótkim artykułem ukazał się w magazynie antropologii wizualnej AntHopologicas Visual, wydawanym przez Universidade Federal de Pernambuco w Recife.

15. A skoro o radościach mowa… Niby nie na temat, ale mi to wydarzenie utkwiło w pamięci jako jedno z najszczęśliwszych w 2022 roku: w środku patagońskiej zimy jeździłem na łyżwach po zamarzniętym stawie Capri, u stóp góry Chaltén (Fitz Roy). Sama radość!

Poster pierwszej części cyklu "Synowie tej ziemi" ("Los hijos de esta tierra")

16. …a skoro już byłem w El Chaltén, dograłem jeszcze cztery emocjonujące historie tych, którzy nie mają gdzie mieszkać, mieszkają, gdzie mogę, lub gdzie nie mogą, a jednak mieszkają: Lorena, Andreita, Facundo i Vanessa z dwójką dzieciaków. Prawdziwi bohaterzy! I może w nagrodę za wytrwałość została mi w końcu dana możliwość sfilmowania akcji przesuwania domu. Złoto!

17. Festiwalowa jesień krótkich metraży: Łącznik pojechał do Meksyku i Ekwadoru, Odkrywca do Puerto Madryn w Argentynie, a Rio Bote pojawiło się w Meksyku a także w Polsce (20. Festiwal Filmowy Opolskie Lamy).

18. Teksty o Paragwaju, mięsie i wylesianiu zaistniały w tytułach, gdzie zazwyczaj nie pisuję: w Rzeczpospolitej (artykuł Paragwaj: były lasy, jest mięso) i w Magazynie Dzikie Życie (Paragwaj: kto zarabia, a kto traci na wylesianiu). Fragment książki "Sprzedani. Reportaże z peryferii" ukazał się w magazynie Nowy Obywatel.

Wojciech i Paragwaj w Rzeczpospolitej

19. A żeby nie pogubić się w tych projektach dokumentalnych, zrobiłem sobie podyplomówkę online z zarządzania projektami audiowizualnymi przygotowaną przez Uniwersytet Narodowy w Cordobie i instytucje stowarzyszone. Nie wiem, czy moja wiedza wzrosła jakoś przesadnie, ale teraz mam przynajmniej jakiś papier na robienie filmów.

20. Na nowo rozpoczęła się podróż rowerowa po częściach Argentyny, których do tej pory nie znałem lub znałem je słabo. Prawdziwym objawieniem okazała się prowincja La Pampa, między innymi. W drodze i zaraz przed jej rozpoczęciem udało się zorganizować kilka pokazów filmów z cyklu "Synowie tej ziemi". Reakcje publiczności dały mi wyraziście do zrozumienia, że to materiał potrzebny i że warto dalej nad nim pracować. Więcej na ten temat pisałem w tekście Co mówili, gdy paliłem książkę i mówiłem w piątym odcinku małego podcastu z drogi. 

21. Właśnie: wraz z nowym-ostatnim etapem podróży powstał mały podcast z drogi: podcast prosty w formie, z relacją mówioną z kolejnych tygodni trasy, zawsze z kontekstem społecznym i historycznym. Z tego co widzę w statystykach słuchalności, wielu z was się ten format spodobał. Mi również się przyjemnie gada, więc na pewno będziemy kontynuować! Pod koniec 2022 roku powstało pierwszych 7 odcinków, do dziś jest ich już 9, do odsłuchania na Spotify, Google Podcasts, Anchor.fm i tak dalej. 

Pokaz "Synów tej ziemi" w Santa Rosie odbył się z udziałem lonko (liderki) Mapuczów z sąsiedniego miasta Toay, Juany Vili Rosas

22. Na zakończenie tego roku i zakończenie tych niekończących się projektów audiowizualnych pojawiły się dwa ostatnie-ostatnie-naprawdę-ostatnie wywiady, oba w Santa Isabel. Karina jest jedną z osób, która po wielu latach oczekiwania na własny kawałeczek ziemi w El Chaltén poddała się i wróciła na północ kraju. To jeśli chodzi o dokument "Człowiek potrzebuje przestrzeni". Claudia Farías jest natomiast liderką jednej ze wspólnot Ranqueli z zachodniej pampy. To jeśli chodzi o dodatek do "Synów tej ziemi". Koniec, koniec, teraz czas na (dalszą) edycję!

I to tyle na rok 2022. Dziękuję Wam serdecznie za to, że jesteście, że słuchacie, że komentujecie, że motywujecie do dalszej pracy, to dla mnie bardzo ważne! Dziękuję tym z Was, którzy wspierają finansowo moją działalność za pośrednictwem Patronite: bez tej pomocy byłoby bardzo ciężko móc skoncentrować się na tak obszernych projektach. A jak może już wiecie, najbardziej rewolucyjne (dla mnie) w 2023 roku będzie to, że po latach pojawię się w Polsce. Nie pozostaje mi więc nic innego, jak zakończyć ten wpis pozdrowieniem do zobaczenia!

1. Doczytałeś/aś do końca? Mam nadzieję, że było warto! Jeśli chcesz, możesz odwdzięczyć się za przygotowany przeze mnie tekst jednorazową, dobrowolną wpłatą, coś jak postawić mi kawę w zamian za interesującą historię. Takie wsparcie motywuje i pomaga rozwijać dalszą działalność!

2. Jeśli zaciekawił cię ten tekst, prawdopodobnie zainteresują cię również inne treści, które tworzę: książki reporterskie, filmy dokumentalne, podcasty i artykuły prasowe o tematyce społecznej. Znajdziesz je na mojej stronie www.wojciechganczarek.pl. Jeśli chciałbyś regularnie wpierać moją działalność, możesz dołączyć do grona Patronek i Patronów w ramach platformy Patronite. Serdecznie zapraszam!